SAĞLIK ÇALIŞANININ İLETİŞİMİ HERHANGİ BİR İNSANIN İLETİŞİMİNDEN FARKLIDIR

Sağlık Çalışanlarının Yardım Amaçlı İletişimi ve Önemi

Sağlık hizmetlerinin sunum sürecinde değişen anlayışın bir sonucu olarak günümüzde, sağlık çalışanlarından iyi niyetli, ilgili, sevecen, şefkatli yaklaşımın yanı sıra, planlı, amaçlı, hasta yararına bir yaklaşım da beklenmektedir.

Yardım Edici İletişim Becerisinin Etkileyen Faktörler

Hastanın yararına yardım edici iletişim becerisi, çalışanın bireysel özelliklerden, iletişimi kolaylaştıran yöntemleri kullanabilmesinden, tepkiye hazır oluşundan, hasta ile ilişkisinde karşılaşılan sorunlardan, iletişimi başlatma, sürdürme ve sonlandırma şeklinden etkilenir.

Yardım Amaçlı İletişim İçin Gereken Beceriler

Hasta yararına yardım edici iletişim kurabilmek için; bireyin kendi değerlerini duygularını, sorumluluklarını tanıması, iletişimi kolaylaştıran teknikleri ve problem çözme yöntemlerini bilmesi, güven oluşturabilmesi, empati yapabilmesi, iletişimi başlatma, sürdürme, sonlandırmadaki sorumluluklarını bilmesi, ilişkideki sonuçları değerlendirebilmesi gerekmektedir.

Hasta Yararına Yardım Edici İletişimi Etkileyen Faktörler

Bireysel Özellikler

Yardım edici iletişimde sağlık çalışanının kendini tanıması önemlidir. Kişinin değerleri, duyguları ve sorumlulukları vb. konularda kendisinin farkında olmalıdır. Dolayısıyla sağlık çalışanı öncelikle kendisini tanımak için çaba harcamalıdır.

İletişimi Kolaylaştırıcı Unsurlar

Sağlık çalışanının ifade şekli, problemi analizi, yardımcı iletişim teknikleri (beden dili, ortam vb.) doğru kullanıldığında hasta ve yakınları ile iletişimi kolaylaştırır. Yanlış kullanıldığında ise iletişim sürecini olumsuz etkiler.

Tepkiye Hazır Olmak

Tepkiye hazır olmak için güven oluşturmak, empati yapmak, mevcut durumu netleştirmek ve verilecek tepkinin somutlaştırılmasını sağlayabilecek durumda olmak gerekir.

Eyleme Geçmek

Sağlık çalışanının iletişim içerisinde bulunduğu kişi ile yüz yüze gelmesi ve bağlantı kurması; iletişim konusunun ifade edilmesi ve duygunun ortaya konulması aşamasıdır.

İletişim Engelleri ve Sorunlar

Resiztans (Direnç)

Sağlık çalışanı veya hasta/hasta yakınının dirençli tutum ve davranışıdır.

Transferans (Aktarım)

Kişinin geçmişinde yaşadığı yoğun duyguları bugüne getirir, yeniden yaşar ve yaşatır. Örneğin, kişi babayı geçmişte cezalandırıcı, kontrol edici ve otorite figürü olarak görüyorsa, onunla çözemediği olumsuz duyguları sağlık çalışanının yanlış iletişimi ile tetiklenebilir.

Kontrtransfer

Sağlık çalışanı, problem anında bilinç ya da bilinç dışı yoluyla etkilendiğinde, kendi hayatına ilişkin benzerlikler bulabilir, kendi sorunlarını hasta veya yakınına aktarabilir.

Sağlık çalışanı, yukarıda geçen maddelerdeki durumlara ilişkin olarak kendini tanımalıdır. Kişinin kendini tanıması ve iletişim içerisindeki kişiyi anlayabilmesi, problem anında oluşabilecek benzerliklerde kendini kontrol etmeyi sağlayacaktır.

Yardım Amaçlı İletişim ve Sağlık Çalışanının Sorumlulukları

Yukarıda da belirtildiği gibi, sağlık çalışanının kendini tanıma, insanı tanıma ve anlama çalışmaları temel sorumluluğudur.

Bir diğer sorumluluğu da hasta veya hizmeti alacak birey ile ilgili verileri bir araya getirerek, gereksinilen verileri belirlemedir. Tüm bunların amacı hasta ve yakınına yardımcı olmaktır. Çünkü, yardım amaçlı iletişim planlı bir iletişimdi.

Yardım Amaçlı İletişimde Hasta ile Görüşme Adımları

Tanışma

Hastanın yardım arama nedenini belirleme,
Güvenilir, kabullenici, açık iletişim kurma,
İlişkiyi karşılıklı birlikte düzenleme,
Hastanın duygu, düşünce ve eylemlerini açık hale getirme,
Hastanın sorunlarını belirleme,
Hasta ile birlikte çalışmanın amacını saptama,

Hasta ile Çalışma

Hastada gerginlik yaratan durumları açık hale getirme,
Hastanın içgörü geliştirmesi ve yapıcı savunma mekanizmaları kullanmasını kolaylaştırma/ artırma,
Değişmeye/düzelmeye direnç davranışı ile baş etme,
Bakım sürecini ve amaçlara ulaşmayı değerlendirme.

İletişimi Sonlandırma

İletişimin sonlanmasında hissedilebilen kayıp, öfke, keder, reddetme gibi duygular ve duygularla ortaya çıkan davranışları karşılıklı olarak ortaya koyma.

Yardım Amaçlı İletişimin Önemi ve Uygulama Alanları

Sağlık çalışanları, iletişim aracılığı ile yardım ilişkisi kurarlar. Bu amaçla, problemleri tanımlama, stresle baş etme ve problem çözmede iletişim tekniklerini kullanırlar. Dolayısıyla; problem çözme, yardım etme, öğretim ve yönetim görevlerini gerçekleştirebilmek için sağlık çalışanlarının iletişim becerilerini geliştirmeleri gerekir. Sağlık çalışanları, zamanlarını “amaçlı, anlamlı ilişkiler kurmak” için kullanabilme potansiyeli olan çalışanlardır.

Sosyal, Formel ve Yardım Amaçlı İletişim Türleri

Sosyal İletişim

Sosyal iletişim zaman zaman yardım edici iletişim görevini üstlenebilir. Çoğumuz yakın bir arkadaşımızla dertleştikten sonra kendimizi daha rahat hissedebiliriz. Bazı durumlarda formel iletişim de bize yardım edici olabilir.

Formel İletişim

Formel iletişim genellikle daha yapılandırılmıştır ve dinleyenin etkileşimine pek izin vermez. Yazılı veya sözlü olarak belirli bir mesajın iletildiği iletişim biçimidir.

Yardım Amaçlı İletişim

Yardım amaçlı iletişim, bireyin ilgi ve gereksinimlerini ortaya koyan, bireyin iyilik durumunun oluşturulmasına ve geliştirilmesine yardımcı olmak amacıyla yapılan iletişim türüdür. Sağlık çalışanları, uygulamalarında hem sosyal, hem formel, hem de yardım amaçlı iletişim türlerini kullanırlar.

Yardım Amaçlı İletişimin Sonuçları ve Hedefleri

Yardım amaçlı iletişimde, hasta yararına olan ilişkide karşılıklı öğrenme yaşanır. Sağlık çalışanı, belirlenmiş ilkeler ve teknikleri kendi bireysel tutumları çerçevesinde kullanırken her ilişkide bir önceki deneyiminin öğretilerinden yararlanır ve yeni deneyimini de bir sonraki ilişkiye aktarır.

Hedefler:

Gereksinimlerin hasta ile birlikte gerçekçi olarak değerlendirilip, yeterli seviyede karşılanması.
Bireyin değerlerinin ve yeterlilik duygularının değerlendirilmesi, yetersizliklerini geliştirmesine yardım edilmesi.
Hastanın bireysel kimliğinin saygınlığını korumasına ve kendini yetersizlikleri ile birlikte kabul etmesine yardımcı olunması.
Destek alma, bağlılık, anlaşılma gibi duygusal gereksinimlerini; kaygı, öfke gibi olumsuz duygularını açıklamasına yardım edilmesi.
Bireyin sağlığı ile ilgili gerçekçi değerlendirmeler yapması ve gerçekçi amaçlar geliştirmesine yardımcı olunması.
Bireyin iletişim sorunlarının ve sağlığının gelişimini engelleyen olumsuz davranış örüntülerinin tanınarak, baş etmeye yönelik davranışlar geliştirmesine yardımcı olunması.

Yardım Amaçlı İletişim Bir Araçtır

Yardım edici ilişki, sağlık çalışanlarının kullandığı telefon, steteskop gibi bir araç gerecidir. Diğer araç gereçler gibi, yardım amaçlı iletişimin de gerektiğinde ve uygun şekilde kullanılması büyük önem taşımaktadır.